آموزش پیوند درختان میوه

تعریف پیوند

پیوند در لغت بدین معنی است که طی آن قسمتی از یک گیاه را روی گیاه دیگر طوری قرار می دهند که آن دو پس از مدتی با یکدیگر جوش خورده و گیاه واحدی را تشکیل می دهند. به گونه ای که گیاه حاصل از اتحاد آنها می تواند به صورت یک گیاه مستقل به رشد و نمو خود ادامه دهد.

برخی از پژوهشگران پیوند زدن را فن خاصی می دانند که طی آن بخشی از یک گیاه با قسمتی از گیاه تعویض می شود تا با ایجاد تکیه گاه مناسب، شرایط تغذیه و رشد گیاه جدید فراهم شود. برخی دیگر پیوند را انتقال بخشی از گیاه روی قسمتی از گیاه دیگر با هدف گیاه افزایی یا برای عادت دادن گیاه جدید به شرایط محیطی ویژه تعریف می کنند.

از نظر باغبانی، قسمتی را که بخش های هوایی یک گیاه پیوند شده را به وجود می آورد، پیوندک یا فرازیست و بخش دیگر که رشد گیاه را شامل می شود، پایه یا فرو زیست می نامند. بدون تردید هر چقدر این دو قسمت از نظر صفات ژنتیکی مشابه و از لحاظ گیاهشناسی دارای خویشاوندی نزدیک تری باشند، به همان نسبت جوش خوردن بافت ها در پیوندگاه آسان تر و پایداری پیوند مطمئن تر است. جهت خرید ابزارهای پیوند از نهالستان نهال آنلاین به این قسمت مراجعه کنید.

پیوند زدن درخت معمولاً به منطور ایجاد یک ترکیب با دوام انجام می شود. البته هدف از انجام این پیوند متفاوت بوده، اما در تمام مراحل پیوند باید شرایط لازم برای جوش خوردن و موفقیت فراهم گردد.

تاریخچه پیوند

اسناد و مدارک موجود بیانگر این واقعیت است که چینی ها چندین دهه قبل از میلاد مسیح با دانش پیوند زدن گیاهان آشنا بوده اند. در زمان امپراطوری روم نیز این فن مرسوم بوده است.

سیر تحولی پیوند

در طی قرون سیزدهم تا شانزدهم میلادی علاقه به پیوند زدن گیاهان قوت گرفت و موجب شد تا تعداد زیادی از گیاهان از کشورهای خارجی و زیستگاه های اصلی به اروپا منتقل شوند. ناگزیر گیاهان وارداتی را با روش پیوند زنی افزایش داده و نگهداری کردند. با این حال در این مقطع زمانی اهل فن هنوز از انواع پیوند درختان میوه اطلاعات کامل نداشتند.

در اواخر قرن هیجدهم ضمن آشنایی با نحوه جریان شیره گیاهی، اعمال برخی از پیوندها مانند پیوند مجاورتی امکان گردید. در همین راستا طرح پیوند سه گیاه با یکدیگر ارائه شد. با گذشت زمان و پیشرفت علوم باغبانی، مسائل مربوط به جوش خوردن و اتحاد بافت های پایه به طور جدی بررسی شد. در طی قرن نوزدهم انجام روش های مختلف پیوند در گیاهان بررسی گردید.

یکی از مهم ترین پارامترها برای پیوند زدن درخت, برقراری شرایط محیطی و فیزیولوژیکی مناسب گیاه می باشد. بسیاری از باغبانان و کشاورزان برای اهداف گوناگون این عمل را در بین درختان میوه انجام می دهند.

نقش پیوند و اهداف آن

پیوند زدن درختان میوه به منظور ایجاد یک ترکیب پیوندی مطلوب، زمانی امکان پذیر است که شرایط محیطی و وضعیت فیزیولوژیکی گیاه برای تشکیل یک اتحاد پیش بینی شده مناسب باشد. در ضمن موفقیت در این مهم به عوامل دیگری از جمله ساختار گیاه، زمان و نحوه اجرای فنون پیوند زنی بستگی دارد.

زمان مناسب برای پیوند زدن

معمولاً از اواخر خرداد تا اواخر تابستان زمان مناسب برای انجام پیوندهای جوانه (کوپیوندها) است. اما پیوندهای چوبی را باید در اواخر زمستان تا دیر وقت یعنی همزمان با آغاز رشد گیاه اجرا کرد.

“جهت خرید انواع نهال مثمر و غیرمثمر به سایت نهالستان نهال آنلاین مراجعه کنید”

پیوند زدن درختان میوه

اغلب با هدف افزایش توان باردهی درخت و بهبود کمی و کیفی محصول انجام می شود. با وجود این تعویض ساختار رویشی و باردهی درخت، تنظیم گرده افشانی در باغ، استفاده از ویژگی های پایه های پیوندی به منظور دسترسی به گیاهان کوتاه قد تا بسیار قوی، استفاده از میان پایه ها برای رفع برخی از عوارض و نارسایی های پیوندی، ترمیم زخم های وارد شده به تنه، ریشه و شاخه های اصلی درخت، تسریع در آغاز باردهی و موارد بسیار دیگر از اهدافی هستند که همیشه در ایجاد ترکیب های پیوندی مورد توجه بوده اند.

پیوند از نظر فیزیولوژی و بیولوژی

پیوند زدن که در حقیقت عبارت از زخم کردن و قطع مقدار زیادی از شاخ و برگ گیاه و سپس مجبور کردن دو نبات مختلف به زندگانی با یکدیگر است، تغییرات فیزیولوژیکی و بیولوژیکی مخصوصی در گیاه پیوندی جدیدی به وجود می آورد.

شرایط جوش خوردن پایه و پیوندک

برای اینکه قسمت های مختلف دو گیاه بتوانند با یکدیگر زندگی کرده و تولید نهال جدید نمایند و بهره و سود کافی به دنبال داشته باشند، باید اتصال این دو قسمت با یکدیگر کامل باشد. یعنی باهم جوش خورده و یکی شود. این موضوع ممکن نیست، مگر آنکه پایه و پیوندک با یکدیگر نمو نموده و سلول های محل اتصال با یکدیگر شروع به فعالیت کرده و نسج جوانی به وجود آورد. برای حصول این مقصود باید دو طبقه مولد پایه و پیوندک با یکدیگر منطبق شده و به یکدیگر بچسبند. یعنی هیچ بخش مانع اعم از مایع یا جامد و یا بخار بین آنها قرار نگیرد.

در نباتات علفی تقریبا تمام سلول های پایه و پیوندک نمو کرده و یک نوع سنجش پارانشیمی تولید می کنند که فضای بین پایه و پیوندک را پر می نماید. در نباتات خشبی این عمل تقریبا فقط به وسیله سلول های طبقه مولد انجام می گیرد. پس از آنکه فضای بین پایه و پیوندک به وسیله این نسج پر شد، یک طبقه از سلول های آن تبدیل به طبقه مولد شده و شبیه رابط بین طبقه مولد پایه و پیوندک می شود. در نباتات دو لپه اگر مانع تجانس پایه و پیوندک در بین نباشد، جوش خوردن دو قسمت درخت پیوندی قطعی است. ولی در نباتات یک لپه این امر غیر ممکن است و اگر هم پایه و پیوندک جوش بخورند، دوام و استحکام پیوند حداکثر یکسال خواهد بود.

قرابت پیوندک با پایه

جوش خوردن پایه و پیوندک تابع دقت در عمل قرار دادن پیوندک روی پایه می باشد. یعنی دو طبقه مولد باید حتماً با یکدیگر تماس حاصل کنند. ولی این شرط برای جوش خوردن دو قسمت با یکدیگر کافی نیست. زیرا علاوه بر لزوم تطبیق دو طبقه مولد، طبیعت دو گیاه مورد نظر نیز باید با یکدیگر سازگاری داشته باشند و یا به عبارت دیگر، تجانس و قرابتی نیز بین آنها برقرار باشد تا عمر درخت پیوندی زیاد شده  بهره کافی دهد.

در پایه ای از نباتات مشاهده می شود که دو نوع گیاه مختلف مانند درخت گلابی و درخت به کاملا با یکدیگر جوش خورده و تولید درختی پربار و نسبتا قوی می نماید. در بعضی از درختان دیگر حتی افراد یک جنس را که ژانر می نامند، نمی توان با یکدیگر پیوند نمود.

این قرابت و تجانس پیوندک با پایه که امری طبیعی است، گاهی به قدری کار پیوند زدن را مشکل می کند. مثلاً در برخی از انواع پیوند درخت سیب و پاره ای دیگر از درختان نمی توان آنها را با یکدیگر پیوند زد. یا در مثالی دیگر، درخت سیبی که دارای چوب نرم است و درخت سیبی که چوب آن سخت می باشد، با یکدیگر قابل پیوند نمی باشند.

موضوع تجانس بین پایه و پیوندک که از مسائل مهم پیوند زدن و یکی از شرایط لازم جهت موفقیت در عمل پیوند می باشد، کاملاً تجربی است. یعنی فقط عمل و آزمایش نشان می دهد که چه نوع گیاهی با نبات دیگر قابل پیوند زدن است.

در قاعده عمومی و بطور کلی می توان گفت که کونه های مختلف یک جنس با یکدیگر قابل پیوند زدن می باشد. در حالی که موفقیت در پیوند بین دو جنس مختلف مشکل بوده و در چنین شرایطی درخت پیوندی ضعیف و یا عمر کمی دارد و پیوند درختان گونه و خانواده های مختلف با یکدیگر غیر ممکن است.

اثر متقابل پایه و پیوندک روی یکدیگر و نتایج آن

عده ای از دانشمندان معتقد هستند که پایه و پیوندک در یکدیگر تاثیر ندارند، زیرا هیچ یک از تغییرات حاصله ارثی نیست و با بذر قابل تکثیر و تولید مجدد نمی باشد. دسته ای دیگر مانند دانیل و بوف عقیده دارند که تاثیر متقابل دو قسمتی که با یکدیگر زندگی می کنند زیاد است و این تغییرات ارثی می باشد و حتی ممکن است منجر به ایجاد گونه جدیدی شود. مانند بذری که از پیوند کلم معمولی روی ریشه شلغم به دست می آید.

در برخی از درختان، رنگ میوه و یا رنگ برگ و گل در اثر انتخاب پیوند مناسب تغییر می کند. مثلا اگر یک گوجه فرنگی را که دارای برگ های قرمز رنگ است، بر روی گوجه فرنگی امریکایی پیوند زده شود، رنگ برگ آن در مقایسه با پیوند همان گونه روی گوجه فرنگی معمولی تیره تر خواهد بود.

نتیجه دیگر اثر متقابل پایه و پیوندک، مقاومت بیشتر درخت پیوندی به بیماری ها و سرمای زیاد می باشد. یکی دیگر از تاثیرات پیوند، کم شدن عمر برخی از درختان پیوندی است. هرگاه پسته معمولی بر روی درختی از گونه خود و یا از گونه آتلانتیکا پیوند زده شود، درخت پیوندی در حدود دویست سال عمر می کند. ولی درخت پسته ای که در آن پیوندک پسته معمولی و پایه درخت بنه یا چاتلانقوش باشد، بیش از شصت سال عمر نمی کند.

فواید پیوند در درختان میوه

پیوند زدن در درختان عملی است که سبب می شود درخت میوه ای به درخت دیگری تبدیل شود. اما این کار شرایط و محدودیت هایی دارد که به آن می پردازیم. پیوند زنی جهت مرغوب کردن درخت میوه ای نامرغوب صورت می گیرد. اما مرغوب بودن یا نبودن میوه هم تعاریف خودش را دارد.

در اینجا به برخی از فواید پیوند اشاره می‌کنیم:

1. بار زیاد درخت
   یعنی درختی که میوه بیشتری در سال بدهد. در اینجا کمیت مطرح است.
2. درشتی یا زیبایی محصول
   در این بخش، مجلسی بودن میوه مطرح است. گاهی درشتی محصول می تواند نشان از کیفیت بهتر هم باشد.
3. دوام و ماندگاری بیشتر میوه
   هدف در این قسمت، سالم ماندن میوه از زمان برداشت، حمل تا مصرف و همچنین دوام بیشتر در طول دوره نگهداری مطرح است.
4. کیفیت بهتر محصول
   بالا بودن کیفیت محصول تولید شده به مشخصات جزئی تری مثل طعم (شیرینی و ترشی و آبدار بودن و …) یا پوست مناسب (از نظر ضخامت یا قابلیت کنده شده پوست و …) یا وجود و عدم وجود هسته و درشتی آن و عوامل دیگر تقسیم بندی می شود.
5. زمان رسیدن میوه
   بسیار مهم است که میوه درخت چه زمانی می رسد یا چه زمانی امکان برداشت محصول وجود دارد. به عنوان مثال، گیلاس نوبرانه بسیار گرانتر از زمانی است که محصول گیلاس در بازار فراوان است یا برعکس میوه هایی که آخر فصل به دست می آیند گران تر هستند.
   موارد دیگری را هم به همین ترتیب می توان به عنوان مشخصه های مرغوبیت محصول برشمرد. اما مشکل وقتی بر روز می کند که این ویژگی ها نمی توانند به طور همزمان در میوه ای وجود داشته باشند. مثلاً نوعی گیلاس به نام گیلاس رسمی و عسلی وجود دارد که بسیار شیرین و خوش طعم است، اما اندازه آن ریز و بافت میوه دوام و استحکام کمتری دارد و امکان حمل و نقل حتی در فواصل کوتاه تا بازار را ندارد و یا گیلاس صورتی ظاهر و طعم خوبی برای تولید مربا دارد، اما اگر سریع به مصرف نرسد، لکه لکه شده و سیاه و خراب می شود.
   بنابراین سلیقه ها و مهم تر از آن بازار روز، تعیین کننده مرغوبیت میوه خواهد بود. همان قانون عرضه و تقاضا. متاسفانه به دلیل زمان دار بودن تطبیق باغداری با بازار، گاهی ضربه های جدی به باغداری ها وارد می گردد.
6. ازدیاد
   در گیاهانی که نمی توان آنها را با قلمه و یا پاجوش ازدیاد نمود، برای حفظ مشخصات خارجی و داخلی یعنی ژنتیک گیاه مادری از روش پیوند استفاده می شود. به عبارتی دیگر پیوند زدن تغییری در خواص ظاهری و داخلی پیوندک ایجاد نمی  نماید.
7. جوان سازی
   در درختان کهن که به دلایلی قسمت هوایی از بین رفته و یا فرسوده شده باشد، اما ریشه قوی و فعال باشد، می توان با اعمال پیوند اقدام به جوان سازی درخت نمود. این عمل نسبت به نوع درخت تا حداکثر 5 مرتبه قابل انجام است.
8. تقویت درختان ضعیف
   درختانی که دارای ریشه ضعیف بوده و یا طبیعتا قادر به جذب شیره خام به اندازه کافی نمی باشند، می توان با پیوند نمودن شاخه ای ریشه دار به تنه آن، کمبود شیره خام را جبران نموده و قسمت هوایی درخت را تقویت کرد.
   این عمل کاملاً شبیه به تزریق خون در بدن بیماری است که مقداری از خون خود را از دست داده باشد، با این تفاوت که نیاز انسان پس از یک یا چند مرتبه تزریق خون تامین شده و تکرار عمل تزریق لازم نخواهد بود. اما در درختان این تزریق شیره خام باید به صورت همیشگی و مستمر باشد.
   دلیل انجام این روش پیوند نیز این است که با پیوند کردن پایه ریشه داری که در نزدیکی درخت دارای ریشه ضعیف قرار دارد، این پایه بتواند یک منبع شیره خام دایمی را در دسترس درخت مورد نظر قرار دهد.
9. ترمیم
   اغلب اتفاق می افتد که در فصل زمستان جانوران جونده مانند خرگوش پوست درختان را می جوند و باعث صدمه به تنه درخت و خشک شدن قسمت هوایی آن می شوند. از این رو به منظور نجات درخت لازم است دو سر شاخه جوان را در بالا و زیر خم حاصله از دندان جانور به طوری که بعدا شرح خواهیم داد، پیوند زده شود.
   پس از دو یا سه سال شاخه های جوان پیوند شده تقویت شده و علاوه بر رساندن مقدار کافی شیره خام به درخت، وزن قسمت هوایی آن را نیز تحمل نموده و تاج درخت استوار می ماند. در مواقعی اگر شدت آسیب به حدی زیاد باشد که نتوان باقی مانده تنه آسیب دیده درخت را یعنی قسمتی که بین دو محل پیوند قرار گرفته نگه داشت، آن را قطع می کنند و درخت به جای یک تنه دارای چهار پایه خواهد شد.
10. تقویت و سازگاری با محیط
    هرگاه درختی در شرایط محیطی معینی قادر به تامین مواد غذایی خود نباشد، در این حالت از تکنیک پیوند بهره گرفته و پیوندکی از درخت مربوطه تهیه کرده و آن را روی پایه دیگری که قرابت و تجانس با درخت مورد بحث دارد، پیوند می زنند.
    به طور مثال در آموزش پیوند زدن درخت بادام اگر بادام به شرایط با خاک مرطوب حساس بوده و رشد مطلوبی ندارد، از این رو این درخت را روی گوجه میروبالان پیوند می زنند که مقاوم به خاک های با رطوبت بالاست.
11. تعدیل کننده رشد
    در درختانی که ریشه ضعیف دارند و یا بالعکس دارای ریشه قوی بوده و رشد بالایی دارند، با پیوند نمودن این نوع درختان روی پایه های مناسب، قدرت و یا ضعف قسمت هوایی را تعدیل می بخشند.
    مانند پیوند درخت گلابی روی پایه به که دارای ریشه سطحی بوده و طبیعت کوتاه و درختچه ای دارد. این عمل پیوند  رشد درخت گلابی را کاهش داده و آن را پاکوتاه می کند و در مقابل موجب تولید میوه های گلابی شیرین و مرغوبتری می شود.
12. بهبود گرده افشانی و فروت ست
    در باغات قدیمی درختان دو پایه مانند درخت پسته که گل نر و ماده جدا از هم بر روی دو پایه مجزا قرار دارند، تنها یکی از دو پایه یعنی درختان ماده کاشته شده است و یا نسبت پایه های ماده به نر بسیار بالا بوده و این امر گرده افشانی و میوه بستن را با مشکل مواجه می سازد.
    از این رو برای رفع  این مشکل و اصلاح باغات قدیمی می توان از تکنیک پیوند استفاده نمود. بدین طریق که روی تعدادی از درختان ماده که به فاصله منظمی از یکدیگر قرار دارند، یک پیوندک از درخت نر را روی هر کدام از پایه ها پیوند می زنند تا هر سال مقدار کافی دانه گرده برای بارور کردن گل های ماده موجود باشد و بهره برداری از باغ هر سال منظم و مرتب گردد.
13. زود باردهی
    معمولاً گیاهانی که از طریق بذر و یا روش های ازدیاد غیر جنسی به جز پیوند به وجود می آیند، پس از رسیدن به بلوغ که حدود 6 الی 7 سال به طول می انجامد، شروع به گل‌دهی و میوه دهی می نمایند. در صورتی که اگر همین درختان بوسیله پیوند تکثیر شوند، مدت زمان کوتاهی را برای رسیدن به مرحله باردهی طی می کنند. بنابراین یکی از فواید پیوند تسریع در بهره برداری از درختان میوه می باشد.
14. جلوگیری از رشد پاجوش
    برخی از درختان پاجوش های فراوان تولید می نمایند که موجب تضعیف درخت می گردد و از طرفی حذف این پاجوش ها نیز دشوار و مستلزم مراقبت های دایمی و صرف هزینه زیاد می باشد. برای رفع این مشکل، اغلب این درختان را روی پایه هایی که پاجوش نمی دهند پیوند می زنند.

برای آگاهی در مورد فصل پیوند درختان، مقاله بعدی ما را مطالعه نمایید.

“برای مشاوره در زمینه خرید بهترین و مناسب ترین ارقام نهال مثمر و غیرمثمر 

با کارشناسان ما تماس بگیرید. 09339282498“

پیج اینستاگرام نهالستان نهال آنلاین

کانال تلگرام نهالستان نهال آنلاین