تغذیه و کوددهی باغ های گردو (قسمت اول)
برای رشد رویشی و زایشی مناسب و با توجه به اهمیت موضوع تغذیه متعادل و دستیابی به حداکثر عملکرد محصول، تعیین برنامه غذایی صحیح و ویژه برای باغ های گردو از اولویت برخوردار می باشد که در این مقاله از سایت نهالستان نهال آنلاین به بررسی این موضوع می پردازیم.
برای بررسی و تعیین برنامه غذایی مناسب باغ های گردو، اولین قدم بررسی سوابق خاکشناسی و انجام آزمایش های دوره ای خاک، آب و گیاه است. به منظور تعیین شرایط جذب و ویژگی های خاک و آب و مهم تر از همه تعیین میزان عناصر موجود در خاک و گیاه این آزمایشات انجام می گردند.
زمان، نوع، میزان و نحوه مصرف کود می بایست بسته به اوضاع موجود در هر منطقه تعيين شود. نمونه های خاک در اواخر زمستان تهیه شده و طبق آنالیز و توصیه های آزمایشگاه و نظر کارشناسان عملیات کوددهی از اسفند ماه آغاز می شود.
برای تهیه نمونه برگ، در اوایل تابستان (اواسط تیرماه)، از وسط شاخه های درخت از ارتفاع ۱۲۰ تا ۲۱۰cm و از هر شاخه یک برگچه انتهایی و مجموعاً ۳۰ برگچه برداشت می شود. سپس برگها با آب تمیز و بدون املاح شست و شو شده و بعد از خشک کردن برگ ها در درجه حرارت اتاق، در پاکت های کاغذی یا پارچه ای بسته بندی، اتیکت گذاری و به آزمایشگاه ارسال می شود.
درختان میوه بیش از ۴۰ نوع عنصر را از خاک جذب می کنند؛ ولی تاکنون ۱۷ عنصر به عنوان عناصر ضروری برای گیاهان شناخته شده است که از این میان تأمین عناصر پرمصرف شامل ازت، فسفر، پتاسیم، منیزیم و گوگرد و عناصر کم مصرف ی منگنز، آهن، روی، مس، بور، مولیبدن و کلر بسیار مهم است.
در وضعیت کمبود عناصر غذایی، میزان رشد رویشی و سبزینه گیاه کاهش یافته و منجر به افت کیفیت میوه و گسترش بیماری ها می شود. تشخیص ظاهری کمبود عناصر غذایی عموماً به صورت رنگ باختگی و تغییر رنگ برگ ها مشاهده می شود. علائم کمبود عناصر متحرک نظیر ازت، فسفر، پتاسیم و منیزیم اغلب در برگ های پیر و کمبود عناصر غیر متحرک نظیر آهن، بور، مولیبدن، کلسیم، روی و منگنز در برگهای جوان دیده می شود.
در جدول زیر نقش هریک از عناصر ضروری در گیاهان و علائم کمبود و یا وجود بیش از حد آنها به اختصار ارائه شده است. گفتنی است گاهی اوقات بررسی و تحقیقات کاملی در این خصوص برای ارقام مختلف نهال گردو صورت نپذیرفته و برخی از اقلام به صورت عمومی ذکر شده است. با توجه به اختلالات در جذب عناصر موجود در خاک، انجام آزمایش برگ و تلفیق آن با آزمون خاک بهتر می تواند وضعیت جذب عناصر غذایی و میزان کمبودهای گیاه را مشخص کند.
همچنین میزان کلر برگ باید کمتر از ۳/ ۰ درصد و میزان سدیم برگ کمتر از ۰ / ۱ درصد باشد. لازم به توضیح است مشاهده کمبود مواد غذایی در اندام هوایی و بروز علائم ظاهری و کمبودهای مشخص شده از طریق آزمون اندام گیاه ممکن است نارسایی های ثانویه باشد و علت اصلی کمبود گاهی در اثر محدودیت رشد ریشه یا تخریب ریشه در اثر آفات و بیماری های خاکزی به وجود می آید.
همچنین آسیب به آوندهای درخت مخصوصا در قسمت تنه اصلی می تواند راه انتقال آب و مواد غذایی را مسدود کند و در صورت ترمیم نشدن و با گذشت زمان علائم کمبود عناصر غذایی مشاهده شود؛ بنابراین شناسایی عوامل اصلی و رفع آنها مهم است.
در طی سال های باردهی در یک باغ گردو بر حسب میزان مواد آلی و معدنی موجود در خاک و با توجه به میزان کوددهی اولیه، در نهایت با رشد درختان و برداشت محصول (به خصوص در ارقام پیوندی و پر بارده)، به تدریج سطح عناصر موجود در خاک کمتر می شود. همچنین بخشی از عناصر نیز از طرق دیگر نظیر آبشویی، از دسترس خارج می شوند.
از طرفی در PH مختلف خاک مشکلاتی در جذب برخی عناصر مخصوصا ریز مغذی ها به وجود می آید. جذب عناصر غذایی بسته به توان فیزیولوژیک گیاه و شرایط محیطی نظیر گرما، خشکی، شوری، نوع بافت، عمق و PH خاک و آب، تغییر می کند.
شرایط محیطی بر انحلال پذیری عناصر و رشد ریشه مؤثرند و به این ترتیب بر قابلیت جذب عناصر غذایی تأثیر می گذارند.
عوامل فیزیولوژیکی نظیر نحوه انتشار ریشه، نوع پایه، میزان باردهی، بیماریهای ریشه و رقابت بین گیاهان نیز در جذب مواد مغذی مؤثر خواهد بود. اکثر خاک های مناطق گردو کاری در ایران دارای آهک و PH نسبتا زیاد هستند و با وجود اینکه درخت گردو شرایط آهکی را تا حدی می پسندد، در PH زیاد جذب عناصری نظیر آهن، روی، منگنز، مس و بور مختل می شود.
به منظور دستیابی به حداکثر عملکرد کمی و کیفی محصول و با مشخص شدن ضرورت کوددهی باغ ها و مزارع، استفاده از کودهای آلی و تولید و مصرف انواع های شیمیایی به سرعت توسعه یافته و در حال حاضر برندهای بسیار متنوعی از کودهای شیمیایی و بیولوژیک در داخل و خارج از کشور تولید و مصرف می شود. آنچه امروزه در کشاورزی پایدار و با نگاه اقتصادی برای افزایش بهره وری به آن شده است، در نظر گرفتن جنبه های زیست محیطی و ضرورت تولید محصول سالم است؛ بنابراین بر حفظ حاصلخیزی خاک و جلوگیری از مصرف بیش ان کود شیمیایی و مصرف کودهای آلی تأكید می شود.
انواع کودهای مناسب برای باغات گردو
-
الف) کودهای آلی
استفاده از کودهای حیوانی و سایر کودهای آلی و کمپوست ها نقش مهمی در تغذیه متعادل درختان میوه داشته و ضمن اصلاح ساختار خاک و افزایش تخلخل، با حفظ رطوبت و تقویت عوامل بیولوژیک و با افزایش هوموس خاک، در افزایش عملکرد و تولید محصول گردو سالم بسیار اهمیت دارند.
میزان عناصر غذایی در انواع کودهای حیوانی متفاوت است و در هر نوع کود، میزان ترکیبات تجزیه شده، شرایط منطقه، نوع تغذیه دام و درجه خلوص کود باعث تغییر در میزان عناصر و خاصیت کود می شود. علاوه بر مصرف مستقیم کود حیوانی، از سایر منابع مواد آلی شامل ورمی کمپوست حاصل از کود دامی، کمپوست های حاصل از بقایای شاخ و برگ، کلش، ضایعات واحدهای پرورش قارچ و کمپوست های حاصل از کارخانجات چغندر قند و باگاس نیشکر، پودر استخوان و … نیز استفاده می شود.
همچنین مواد هیومیکی حاوی اسیدهای آلی نظیر اسید هیومیک و اسید فولویک نیز به عنوان منابع ارزشمند مواد آلی محسوب می شوند. کودهای هیومیکی به طور طبیعی معمولا از معادن مربوط استخراج و پس از طی مراحل آماده سازی در اشکال و مارک های مختلف به صورت مایع یا جامد در بازار عرضه می شوند.
اهمیت مواد آلی
مواد آلی باعث بهبود شرایط خاکدانه سازی، افزایش تخلخل و نفوذپذیری خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب و مواد غذایی خاک می شوند. با افزایش مواد آلی، میزان هوموس خاک زیاد شده و به اضافه عواملی چون افزایش ظرفیت تبادلی خاک، بهبود خاصیت بافری، افزایش فعالیت میکروارگانیسم های مفید، توقف رشد پاتوژنها و آزادسازی در نهایت باعث تغذيه پایدار و متعادل خواهد شد.
آهسته ازت و عناصر مهم از جمله فسفر، روی و مس. تهیه کمپوست: برای تهیه کمپوست توده بقایای گیاهی و حیوانی در یک می انباشته می شود. برای افزایش فعالیت میکروبی افزودن مقادیری کود حیوانی، حدود ۱۰ % کل توده، مفید است. همچنین برای حفظ رطوبت در این روش، پس از اضافه کردن آب، روی توده با خاک یا پلاستیک پوشیده می شود.
کمپوست تولیدی کمپوست سرد، پس از یک سال آماده مصرف است. برای سرعت در آماده سازی است و تهیه کمپوست گرم هوادهی توده به صورت روزانه یا هفتگی بسیار مؤثر می باشند. همچنین استفاده از اکتیویتور که در بازار به نام EM (میکروارگانیسم های بال) شناخته می شود، به میزان ۳۰۰ گرم برای هر تن، باعث تجزیه سریع مواد آلی واهد شد. تازگی و زنده بودن موجودات ذره بینی این مواد بسیار مهم است.
همچنین دانه کردن بعضی عناصر غذایی نیز در غنی سازی کمپوست و افزایش فعالیت میکروارگانیسم ها مؤثر است. بقایای گیاهی خام مثل خاک اره، میزان مواد کربنه زیادی دارد؛ بنابراین در صورت استفاده از آنها، اضافه کردن حداقل ۲۰ کیلوگرم کود اوره برای هر تن ضروری است.
نحوه و میزان مصرف کودهای آلی اعم از کودهای حیوانی، کودهای سبز و انواع کمپوست ها بر حسب وضعیت خاک، شرایط موجود و نیاز باغ متفاوت است و می توان برای هر درخت ۵ تا ۲۰۰ کیلوگرم در سال به صورت خاکی به روشهای پخش و شخم در سایه انداز درخت یا به روش چالکود کود دهی کرد. در صورتی که محدودیتی از لحاظ منابع آبی و هزینه وجود نداشته باشد، در شرایطی می توان مقادیر کود بیشتری مصرف کرد.
انواع اسیدهای آلی شامل اسید هیومیک و اسید فولویک نیز که اثرات بارزی دارند، معمولا به میزان ۱۰ تا ۲۰ لیتر در انواع مایع و ۵ تا۶ کیلوگرم در انواع پودری و گرانول برای هر هکتار توصیه می شود. مصرف کود اسید هیومیک به صورت محلول پاشی کمتر توصیه شده؛ ولی مصرف انواع کود حاوی بخش زنجیره کوتاه اسید هیومیک همراه با اسید فولویک به صورت محلول پاشی امکان پذیر است. نحوه مصرف این کودها به صورت خاکی توزیع مناسب تری دارد؛ ولی برای در کار می توان آنها را همراه با آب آبیاری نیز مصرف کرد.
با توجه به اهمیت و اثرات فراوان مصرف کودهای آلی می توان گفت در شرایط معمولی مصرف کودهای آلی رضایت بخش بوده و ارجحیت دارد؛ با این حال با توجه تداوم برداشت، خصوصاً در ارقام پر محصول جدید، و نیز در بعضی موقعیت ها از طریق کودهای آلی نمی توان مقادیر مورد نیاز عناصر ضروری را در حد کفایت تأمین کرد. لذا در صورت تشخیص، برای دستیابی به صرفه های اقتصادی استفاده از کودهای شیمیایی دارای کیفیت و قیمت مناسب با قابلیت جذب و اثر مناسب و با درصد عناصر بیشتر در برنامه غذایی توصیه می شود.
-
ب) کودهای شیمیایی
برندهای مختلف کودهای تجاری در بازار فراوان به چشم می خورد و به مصرف می رسد. ارزش غذایی موجود در این کودها و همچنین تعادل نسبت عناصر در بسیاری از آنها برای تأمین بهترین شرایط جذب، آثار بارزی داشته است. با این حال در مصرف این کودها باید دقت شود؛ چرا که با توجه به نتایج آزمون ها، نیاز غذایی هر باغ، نیاز هر مرحله و نوع گیاه متغیر است و مهمتر از همه این کودها گاهی حتی بدون داشتن درصد عناصر بیشتر هزینه گزافی تحمیل می کنند. از طرفی هم بسیاری از آنها خارجی هستند. برای این منظور، استفاده از فرمولاسیون کودهای اصلی پایه از مراکز تأیید شده پیشنهاد می شود.
کودهای شیمیایی اصلی مصرفی باغات گردو در ایران
- کودهای ازته
مهم ترین عنصر در گردو کاری، ازت است. ازت یا نیتروژن مستقیماً در افزایش عملکرد و درصد مغز و چربی و پروتئین مغز مؤثر است. تامین ازت در طول فصل رشد در صورت تأمین آب و سایر عناصر غذایی مهم ترین نقش را برای به حداکثر رسیدن رشد و عملکرد به عهده دارد.
ازت باعث افزایش گل آوری و در نهایت، افزایش تشکیل گل های ماده را باعث می شود. مصرف کودهای ازته در کنترل کرم خور، همچنین در مواجهه با بروز آنتراکنوز مفید است. میزان نیاز به ازت در ارقام پر محصول و دارای باردهی جانبی، بیشتر است.
به طورکلی مصرف کودهای ازته در باغات گردو شدیداٌ فعالیت میکروارگانیسم های خاک را تحریک می کند و ممکن است در محیط مستعد باعث تکثیر پاتوژن های قارچی و میکروبی شود. از طرف دیگر مصرف به موقع کودهای ازته و اجتناب از مصرف آنها در اواخر فصل، معمولا برای جلوگیری از سرمازدگی بسیار مهم است.
بعضی منابع برای تقویت جوانه های گل در درختان گردو، مصرف کود ازته را پس از برداشت محصول توصیه کرده اند که بسته به شرایط منطقه، در صورت فراهم بودن زمان کافی تا قبل از سرمای پاییزه، مخصوصاً زمانی که ضعف شدید غذایی در درخت وجود داشته باشد، توجیه پذیر است.
انواع کود های ازته
- کود اوره
این کود دارای %۴۶ ازت بوده و با عرضه هر دو فرم ازت آمونیومی و نیتراتی، شرایط مناسبی برای تأمین نیتروژن مورد نیاز گیاه ایجاد می کند. این کود واکنش خنثی داشته و در PH معمولی تا حدی خاصیت اسیدزایی دارد؛ ولی در خاک های قلیایی برعکس، با تبدیل شدن به آمونیاک، خاصیت قلیایی و تصعيد می یابد. با توجه به واحد ازتی ارزان تر از سایر کودهای ازته صرفه اقتصادی بیشتری دارد و عمدتاً به صورت خاکی پخش در سایه انداز و چالکود مصرف می شود؛ ولی توصیه مصرف آن به صورت کود آبیاری و طی دفعات در طول فصل رشد از اوایل بهار و به میزان کمتر تا اواسط تابستان است. میزان مصرف بسته به شرایط از ۵۰تا۱۲۰۰ گرم برای هر درخت امکان پذیر است.
مصرف کود اوره در درختان گردو همچنین می تواند به صورت محلول پاشی انجام شود که از این طریق اثرات سریع تر ولی مقطعی خواهد داشت. برای این منظور، محلول پاشی در طول فصل رشد به میزان ۲ تا ۵ در هزار امکان پذیر است. کود اوره تهیه شده نباید بیشتر از ۰ / ۲۵ تا %۰ / ۵ بیورت داشته باشد و محلول پاشی باید در ساعات خنی انجام شود.
همچنین در ترکیب محلول پاشی میوه بندی (فروت ست) نیز به میزان د هزار به همراه سولفات روی (۵ در هزار) و اسید بوریک (۵ در هزار) در اواخر و رشد قبل از برگ ریزان و نیز در هنگام تورم جوانه ها باعث تقویت جوانه و بهبود شرایا گرده افشانی و تشکیل میوه می شود.
در بسیاری از درختان میوه تبدیل ۳ تا %۱۰ گل ها به میوه کفایت می کند، ولی ۱۰۰ % گل های ماده گردو باید به میوه تبدیل شود؛ بنابراین تسهیل و بهبود گرده افشان و انجام این محلول پاشی در گرد و بسیار اهمیت دارد. هرچند در گردو، سال آوری زیادی دیده نمی شود، اما با محلول پاشی فروت ست تمایل به سال آوری درخت کمتر خواهد شد به شرط آنکه سایر مراحل تغذیه، نگهداری و هرس و آبیاری نیز در حد کفایت انجام شود.
- سولفات آمونیوم
این کود دارای %5/20 ازت است و نیز با داشتن سولفور باعث اسیدی شدن محيط خاک می شود؛ بنابراین در شرایط آهکی برای مصرف خاکی خصوصاً در چالکود بسیار مناسب تر است. میزان مصرف آن به طور فرضی با در نظر گرفتن شرایط و مصرف سایر منابع ازتی می تواند از ۱۰۰تا۱۵۰۰ گرم برای هر درخت باشد. با تداوم مصرف کودهای اسیدزا در خاک های آهکی، شرایط برای جذب فسفر و ریز مغذی ها فراهم می شود.
فرم آمونیوم موجود در سولفات آمونیوم باعث مقاومت نسبی آن در مقابل آبشویی ازت شده و از طرفی گوگرد موجود در آن نقش غذایی هم دارد. سولفات آمونیوم برای درختان گردو را همانند اوره می توان محلول پاشی کرد و به صورت کود آبیاری هم قابلیت مصرف دارد، اما اختلاط این کود با کلرور پتاس به صورت کود آبیاری باعث رسوب پتاسیم شده و همچنین در شرایط زیادی آب نیز رسوبات گچی به وجود می آید که ممکن است مقداری از نفوذپذیری خاک را کاهش دهد و همچنین در این حالت تلفات آمونیاکی از حالت معمول بیشتر خواهد بود.
- نیترات آمونیوم
این کود دارای %۳۳ / ۵ ازت به نسبت مساوی از هر دو فرم ویرات و آمونیوم است و به خاطر داشتن نیترات محلول و قابل جذب به سرعت جذب شده و اثرات مصرف آن مشخص می شود. این کود جاذب الرطوبه بوده و مستعد آتش گرفتن در انبار است. مصرف این کود به صورت پخش سطحی، سرک، چالکود و خصوصا به صورت کود آبیاری امکان پذیر است. مقدار مصرف نیترات آمونیوم در باغات گردو بسته به شرایط از ۱۰۰ تا ۱۵۰۰ گرم برای هر درخت توصیه می شود. این کود تا حدی اسیدزا و حساس به آبشویی بوده و واحد از تی آن گران تر است. همانند اوره و سولفات آمونیوم قابلیت محلول پاشی نیز دارد و گاهی به همراه علف کش ها و سایر آفت کش ها برای افزایش شرایط جذب در محلول مصرفی مخلوط می شود.
- اوره با پوشش گوگردی
استفاده از کودهای کند رها شونده به ویژه در خاک های شنی اهمیت زیادی دارد و انواع این کودها نظیر اوره با پوشش گوگردی در سال های اخیر به بازار عرضه شده است. این کود دارای %۳۵ ازت بوده و با اثرات تدریجی تغذیه ازت و گوگرد به راحتی شسته نشده و در برابر آبشویی مقاوم تر است. مصرف کود اوره با پوشش گوگردی مخصوصاً در چالکود درختان گردو به میزان ۵ تا ۳ کیلوگرم برای هر درخت توصیه شده است.
- کودهای فسفاته
فسفر به عنوان یک عنصر ضروری برای حیات نباتی، زودتر از اکثر عناصر دیگر نقش برجسته خود را در تغذیه پیدا کرده است. فسفر در بخش انتهایی گیاهان یافت می شود و نقش حیاتی آن در فتوسنتز، تسریع رشد ریشه، زنی بذر و رسیدن میوه بارز است. در نتیجه برای دستیابی به حداکثر عملکرد کمی و کیفی ضروری است.
در مناطق خشک و نیمه خشک با خاکهای آهکی (PH بیشتر) از شرایط رطوبت کم و همچنین با ضعف مواد آلی خاک و گسترش نیافتن کام ریشه ها، قابلیت تأمین و جذب فسفر کاهش می یابد. بنابراین لازم است شرایط حال حاضر گیاه، بهبود یافته و در صورت لزوم کودهای فسفاته در حد متعادل مصرف شود.
انواع کودهای فسفاته
- کود سوپرفسفات تریپل: این کود دارای %۴۶ پنتا اکسید فسفر بوده و همچنین حاوی کلسیم است و نیز گوگرد موجود در آن تا حدی باعث خاصیت اسیدزایی می شود. حدود %۴۰ از این کود در آب حل می شود، در خاک تحرک کمی دارد و بخش عمده ای از آن در خاک تثبیت یا ترکیب می شود. معمولا مصرف این کود به صورت خاکی امکان پذیر است و کاربرد آن در عمق خاک به شکل چالکود ارجحیت دارد. کود سوپرفسفات ساده نیز در بازار وجود دارد که دارای %۲۰ فسفر است و به دلیل داشتن گچ خاصیت اصلاحی نیز دارد. مقدار مصرف کودهای سوپر فسفات در صورت کمبود از ۱۰۰ تا ۸۰۰ گرم برای هر درخت توصیه می شود.
- کود فسفات آمونیوم: به دو شکل مونو آمونیوم فسفات (دارای %۱۱ ازت و ۴۸ % پنتا اکسید فسفر) و دی آمونیوم فسفات (دارای %۲۳ ازت و %۴۶ پنتا اکسید
فسفر) در بازار عرضه می شود. فسفات آمونیوم را می توان با صرف زمان در آب حل کرد و بنابراین این کود علاوه بر مصرف خاکی در صورت ضرورت می تواند در سیستم آبیاری به صورت کود آبیاری نیز مصرف شود؛ ولی نمی توان آن را در تانک کود به همراه کودهای کلسیمی، سولفات منیزیم و عناصر ریزمغذی مصرف کرده از طرفی تثبیت یا رسوب این کود در خاکها و آب های کلسیمی بیشتر بوده و بهتر است در چالکود مصرف شود. در صورت مشاهده کمبود در طول فصل رشد هم می توان این کود را به نسبت ۵تا۸ در هزار محلول پاشی کرد.
مقدار مصرف کودهای فسفات آمونیوم در درختان گردو بسته به شرایط برای هر درخت می تواند ۱۸۰۰ گرم باشد. در صنعت تولید کود با ترکیب دی آمونیوم فسفات به میزان ۷۵ % و سولفات آمونیوم به میزان %۲۵، کودهای پلی فسفات نیز به بازار عرضه شده است که در نتیجه اسیدیته آن بهبود یافته و انحلال پذیری خوبی در آب دارند و در کد آبیاری توصیه می شوند. این کودها گاهی با ترکیب با بعضی ریز مغذی ها عرضه می شوند. - اسید سوپر فسفریک: این کود دارای فسفر فراوان (۶۹ تا %۷۶ پنتا اکسید فسفر) است و با توجه به داشتن خاصیت اسیدی برای خاک های آهکی مناسب تر است، ولی مصرف آن نیاز به امکانات ویژه ای دارد. با در نظر گرفتن خاصیت خورندگی این کود، برای مصرف آن در سیستم آبیاری تحت فشار بهتر است به جای اتصالات فلزی از اتصالات پلیمری استفاده شود. بهتر است در تانک کود همراه با ریز مغذی ها مصرف نشود. برای محلول پاشی نیز باید PH آب مصرفی در حد خنثی باشد.
به طور کلی بخشی از کود فسفاته مورد استفاده در باغات گردو معمولاً در خاک های آهکی تثبیت شده و با تشکیل فسفات کلسیم انحلال پذیری فسفر کاهش می یابد، بنابراین به کارگیری روش چالکود برای جلوگیری از برخورد مستقیم کرد با خاکهای کلسیمی و منیزیمی و تسهیل شرایط جذب فسفر اهمیت دارد. بالعكس اختلاط کودهای ازتی و فسفاتی باعث افزایش جذب فسفر می شود.
- کودهای پتاسه
میزان پتاسیم خاک تقریبا ۶ برابر ازت و ۱۴ برابر فسفر است. با این حال، با توجه به اینکه گیاهان همانند ازت نیاز فراوانی به پتاسیم دارند، تأمین هم اهمیت فراوانی دارد. متخصصان بنا به دلایلی همچون نقش حیاتی پتاسیم در فرآیندهای متابولیسمی، تداوم برداشت پتاسیم از خاک، آبشویی در خاک های شنی، تلفات حاصل از فرسایش و در نهایت به دلیل برخی شرایط و افزایش محدودیت ها در جذب پتاسیم اعم از زیادی کلسیم و منیزیم، کمبود رطوبت خاک، تهویه اندک، کاهش دمای خاک و گسترش نیافتن ریشه در شرایط کم آبی. مصرف کودهای پتاسه را مد نظر قرار داده اند.
کود پتاسه در درختان گردو می تواند با تأمین پتاسیم، تشکیل انساج گیاهی و پروتئین سازی را با حضور ازت تسریع کند. همچنین پتاسیم باعث کاهش تعرق و صرفه جویی در مصرف آب و مقاومت در برابر خشکی می شود.
از دیگر آثار مفید پتاسیم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش استحکام گیاه و مقاومت در برابر بیماری ها
- مقاومت در برابر سرمازدگی (با تنظیم آب، افزایش استحکام دیواره سلولی، کاهش نقطه انجماد شیره گیاهی)
- گسترش ریشه ها و در نتیجه افزایش قدرت جذب گیاه
- افزایش کیفیت میوه و بهبود خاصیت انبارداری
در بسیاری از مناطق گردو کاری و در خاک های گچی و آهکی سبک، پس از بررسی مقدار پتاسیم و منیزیم خاک، مصرف کودهای پتاسه در کنار کودهای منیزیمی ضروری می نماید.
- سولفات پتاسیم: این کود حاوی %۴۱ / ۵ پتاسیم خالص بوده و با داشتن ترکیب سولفاتی تا حدودی خاصیت اسیدزایی دارد و منبعی برای تأمین گوگرد نیز محسوب می شود. واحد پتاسیم آن گران تر از کود کلرور پتاسیم است و از لحاظ انحلال پذیری، %۱۲ از این کود در دمای معمولی در آب حل می شود.
حدود %۷ از کود پتاسیم مصرفی در جهان به صورت سولفات پتاسیم است؛ ولی در ایران با توجه به مشکل PH، تولید و مصرف این کود بیشتر است. مصرف این کود به صورت خاکی شامل پخش سطحی و شخم و نیز به صورت چالکود بسیار مفید است. میزان مصرف آن بسته به شرایط مختلف بین ۲۰۰ تا ۳۰۰۰ گرم برای هر درخت توصیه می شود. به صورت کود آبیاری کمتر استفاده می شود، با این حال با افزایش درجه حرارت آب و صرف وقت بیشتر در آب حل شده و در سیستم آبیاری نیز قابلیت مصرف پیدا می کند، هرچند با مقادیری از کلسیم آب تشکیل سولفات کلسیم می دهد. - کلرور پتاسیم: این کود در سطح جهان رایج ترین منبع تأمین پتاسیم است. دارای %۵۰ پتاسیم خالص بوده و در شرایط معمولی %۳۵ آن در آب حل می شود. با توجه به درصد خلوص و کمتر بودن نسبی هزینه تولید، واحد پتاسیمی به شرق تری دارد. با این حال به دلیل داشتن کلر ممکن است مشکلاتی را به وجود آورد.
اغلب مناطق گردوکاری کشور با مشکل شوری خاک و آب مواجه نیستند؛ بنابراین شرف کلرور و انباشت نمک و کلر آنچنان مسئله ساز به نظر نمی رسد؛ با این حال با توجه به میزان کلر موجود در آب یا خاک و نیز استمرار مصرف این کود و از طرفی حساسیت بالای گردو به زیادی کلر، نباید به استفاده از این کود در بلندمدت اصرار کرد. می توان گفت اثرات منفی و سمیت کلر در اثر مصرف افراطی کلرور پتاسیم به روش کود آبیاری دیده می شود.
میزان مصرف این کود نیز بسته به موقعیت، ۱۰۰ تا ۲۰۰۰ گرم برای هر درخت می تواند در نظر گرفته شود و در کود آبیاری بهتر است به تقسیط در طول فصل رشد مصرف شده و با سولفات آمونیوم مخلوط نشود. - نیترات پتاسیم: این کود مشکلات کلر اضافی را به همراه ندارد و حاوی ۳۸ % پتاسیم خالص و %۱۴ ازت است. از لحاظ انحلال پذیری، %۳۵ از آن در دمای معمولی در آب حل می شود که این میزان حلالیت با افزایش درجه حرارت آب بیشتر می شود. این کود را می توان به صورت خاکی و در چالكود مصرف کرده همچنین با توجه به انحلال پذیری قابل قبول، مصرف این کود به همراه سیستم آبیاری و با تقسيط ارجحیت دارد.
این کود همانند کود اوره در حین حل شدن درجه حرارت محلول را کاهش میدهد بنابراین افزایش حرارت باعث تسریع در کار می شود. مقدار مصرف این کود باتوجه به شرایط و بسته به میزان مصرف سایر منابع ازت و پتاسیم ۱۰۰ تا ۲۰۰۰ گرم برای هر درخت پیش بینی می شود. محلول پاشی این کود به نسبت ۵تا۸ در هزار امکان پذیر است.
- کودهای گوگردی
پس از سه عنصر اصلی ازت، فسفر و پتاسیم، گوگرد به همراه کلسیم از عناصر پر مصرف ثانویه است و به مقدار زیاد در قسمت های مختلف گیاه یافت می شود. گوگرد برای متابولیسم گیاه ضروری بوده و در پروتئین سازی و حفظ سبزینه گیاه نقش اساسی دارد. همچنین اهمیت گوگرد در گسترش ریشه ها و در ساخت روغن گیاهی به اثبات رسیده است و به دلیل ایجاد محیط اسیدی در خاک، مصرف کودهای گوگردی در مناطق گردو کاری ایران حائز اهمیت است.
مقادير عمده ای از گوگرد ممکن است از طریق بارندگی تأمین شود که در مناطق خشک تر طبیعتا این میزان کمتر است. سنگ گوگرد استخراج شده از معادن طبیعی ممکن است مقادیر مختلفی از سایر مواد نظیر گچ، آهک، منیزیم، سلیسیم و سدیم به همراه داشته باشد و در صورت شناخت دقیق ترکیبات آن و نداشتن مواد مضر مانند سدیم و نمک می توان این خاک معدنی را مستقیما برای کشاورزی مصرف نمود که ارزان و بسیار ارزشمند است .
در حال حاضر در میان کودهای خالص گوگردی علاوه بر گوگرد پودری با %۹۸ گوگرد، که مصرف آن به دلیل عوارض تنفسی تا حدی مشکل است، کودهای گوگردی بنتونیت دار و گرانوله به صورت دانه بندی تولید می شود که معمولا حاوی ۷۰ تا %۹۰ گوگرد است. همچنین بیوگوگرد پودری ۲۵ کیلویی شامل گوگرد عنصری به اضافه بسته های نیم کیلویی حاوی باکتریهای اکسید کننده گوگرد (تیوباسیلوس)، تولید و به بازار عرضه می شوند.
صرف این کودها به صورت خاکی چه به صورت پخش در کل خاک سایه انداز چه به صورت چالکود می تواند مفید باشد و علاوه بر نقش تغذیه ای، نقش کننده دارد. همچنین در کنترل بعضی پاتوژنها نیز مؤثر است. میزان مصرف های گوگردی محدودیت کمتری دارد و از ۲۰۰ گرم تا ۶ کیلوگرم برای هر درخت این پیش بینی و توصیه شود. گفتنی است کودهای گوگردی دیگری نیز نظیر گوگرد گرانول، بیوفسفات طلایی و بیوگوگرد طلایی در کشور تولید و مصرف شود.
ضمناً در ترکیب تعدادی از کودهای شیمیایی دیگر نیز مقادیر مختلفی از عنصر گوگرد وجود دارد؛ از آن جمله گوگرد موجود در کود اوره با پوشش گوگردی ۱۵ %، سولفات آمونیوم %۲۴ / ۲ ، سوپرفسفات ۱۲ تا %۱۴، سولفات پتاسیم منیزیم ۱۵ %، سولفات کلسیم (گچ) %۱۷ / ۵ ، سولفات پتاسیم %۱۷ / ۵ است و در تعدادی دیگر از کودهای شیمیایی نیز ترکیب شده است که به طور مستقیم و غیر مستقیم در تغذیه درختان نقش دارد. – تأمین کلسیم: کلسیم در خاک های گچی و آهکی ایران، به وفور وجود دارد و به مقدار زیادی هم توسط گیاهان جذب می شود.
علی رغم نقش اصلاح کننده این عنصر، وجود آهک بیش از حد در جذب فسفر و عناصر ریزمغذی اختلال ایجاد می کند؛ ولی درخت گردو تا حد زیادی به عنوان آهک دوست شناخته شده است. در گیاهان آهک دوست علاوه بر جذب بیشتر این عنصر، مکانیسم های سازگاری با این شرایط باعث کارایی بیشتر این گیاهان در جذب بهتر فسفر، آهن، روی، مس و منگنز می شود؛ به این طریق که در گیاهان آهک دوست توانایی همزیستی با قارچ های توریزا افزایش یافته و باعث بهبود جذب این عناصر می شود.
همچنین بخشی از تمایل گردو به خاک های آهکی به دلیل افزایش تخلخل و بهبود نفوذپذیری خاک است. باید خاطرنشان کرد که این نقش عمدتا مربوط به آهک فعال در سان خاک است. و در صورت رسوب و تراکم آهک در لایه های زیرین و تحت شرایط خاص، معکوس عمل کرده و باعث ایجاد لایه های سخت و غیرقابل نفوذ می شود.
کلسیم یکی از عناصر مهم در تقسیم سلولی، رشد کلئوپتیل و گسترش ریشه ها. موش در رشد لوله گرده و به همراه پتاسیم در باز و بسته شدن روزنه ها و تنظیم آب سلولی نقش دارد. همچنین در استحکام گیاه و مقاومت در برابر بیماری ها و تنش ها، افزایش عمر انباری محصول و تنظیم تنفس سلولی مؤثر است.
با توجه به اینکه خاک های مناطق گردو کاری اغلب حاوی بیش از %۱۵ کربنات کلسیم است و نیز در صورت شرایط تغذیه متعادل و مقدار مناسب پتاسیم و منیزیم در خاک و شرایط آبی مناسب، احتمالا كمبود کلسیم در گردو دیده نمی شود.
با این حال، کلسیم یک عنصر غير متحرک است و برای انتقال در شيره پرورده با مشکل مواجه است. در صورت مشکلات تغذیه ای و خشکی محیط ممکن است کمبود کلسیم در میوه ها متصور باشد. لذا در صورت اثبات کمبود، برای رفع مشکل، محلول پاشی با نیترات کلسیم یا کود کلرور کلسیم به میزان ۱۰ در هزار مفید خواهد بود.
- منیزیم
در یک خاک ایده آل نسبت کاتیون های قابل تبادل باید %۶۵ کلسیم ، %۱۰ منیزیم، %۵ پتاسیم و %۲۰ هیدروژن باشد. هرگاه این تعادل به هم بخورد جذب این عناصر از جمله منیزیم دچار اختلال می شود. نسبت مناسب پتاسیم به منیزیم مورد نیاز در خاک معمولا ۲ به ۱ است.
و در صورت مصرف بیش از اندازه کودهای پتاسیمی در خاک های شنی و در مناطق کم باران ممکن است. کمبود منیر مشاهده شود. بررسی وضعیت جذب منیزیم در خاک های آهکی ایران، با توجه وجود کلسیم زیاد، ضرورت دارد.
عوارض کمبود منیزیم در باغات گردو معمولاً در اواخر فصل و در برگ های پیرتر روی شاخه های جوان دیده می شود و به دلیل نقش مستقیم در ساختمان کلروفیل باعث ایجاد کلروز بین رگبرگی می شود. به طوری که زردی برگ در حاشیه و نوک بیشتر بوده و نواحی سبز رنگ روی برگ به شکل V باقی می ماند.
با کمبود منیزیم ممکن است ریزش برگ و میوه اتفاق بیفتد. علاوه بر نقش منیزیم در فتوسنتز و فعالیتهای آنزیمی، این عنصر به همراه گوگرد و فسفر در ساخته شدن روغن گیاهی نقش دارد. و در انتقال کربوهیدرات ها از برگ به شاخه مؤثر است.
این عنصر در تنظیم جذب سایر عناصر و خصوصا افزایش جذب فسفر نقش دارد. کود حیوانی حاوی مقادیر مناسبی منیزیم است، ضمن اینکه از طریق باران نیز منیزیم موجود در گردوغبار هوا وارد خاک می شود. در برنامه تغذیه باغهای گردو، بنا بر آزمون خاک و گیاه، باید به مصرف کودهای منیزیمی نیز در کنار کودهای پتاسه توجه کرد.
انواع کودهای منیزیم
- سولفات پتاسیم منیزیم
برای حفظ تعادل در مصرف عناصر پتاسیم و منیزیم، استفاده از کود سولفات پتاسیم در درختان گردو می تواند به نسبت مفیدتر باشد. به شرط آنکه میزان اولیه این عناصر در خاک نامتعادل نباشد. این کود حاوی %۱۸ / ۲ پتاسیم خالص و %۱۰ / ۸ منیزیم و %۱۵ گوگرد است و به صورت خاکی و در چالکود به میزان ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم برای هر درخت توصیه می شود. همچنین این کود به صورت کود آبیاری و به تقسیط در خور مصرف است. از طریق محلول پاشی نیز به میزان ۵ در هزار در طول فصل رشد توصیه می شود. - سولفات منیزیم
سولفات منیزیم صنعتی حاوی %۱۶ اکسید منیزیم و ۳۸ % سولفات است، PH خنثی دارد و در صورت کمبود ممکن است در چالکود به میزان ۵۰ تا ۷۰۰ گرم برای هر درخت توصیه شود. به صورت محلول پاشی به میزان ۵ در هزار در طول فصل رشد و طی چند مرحله قابلیت مصرف دارد. برای این منظ اختلاط آن با سموم مسی و آرسنات دار امکان پذیر نیست.
رفع کمبود منیزیم در درختان گردو از طریق مصرف کلرور منیزیم و نیز از طریق جلوگیری از زیاده روی مصرف کلرور پتاسیم امکان پذیر است. ازت در جذب منیزیم اثر مثبت دارد و مصرف کودهای آمونیتی در صورتی که شرایط نیتریفیکاسیون فراهم نباشد. به علت کاهش تهویه و عدم فعالیت باکتری های نیتروزوموناس و نیتروباکتر، باعث کمبود منیزیم می شود.
در مصرف سولفات منیزیم و سولفات پتاسیم منیزیم به صورت کود آبیاری، وجود کلسیم و میزان کربنات آب ممکن است عامل محدود کننده باشد. همچنین اختلاط این کودها با فسفات آمونیم و کلرور پتاسیم در یک تانک کود مناسب نیست.
با کارشناسان ما در نهالستان نهال آنلاین تماس بگیرید 09339282498